Over stress
Over stress is al heel wat geschreven, ik belicht hieronder graag enkele aspecten. Want hoe hardnekkig stress ook kan zijn, er zijn manieren om positief met stress om te gaan. Ik garandeer geen stressvrij leven, het fenomeen heeft ook goede kanten. Je wil toch nog kunnen wegspringen voor die bus die plots jouw kant uit davert? Ik kijk hier graag naar het wat, hoe en waarom van stress en ook naar hoe ermee om te gaan.
Hoe zit het eigenlijk met onze hersenen, zijn we wel aangepast aan…onszelf?
Anders Hansen, een Zweeds psychiater, gaat ervan uit dat er ongeveer 200.000 jaar lang mensen zijn op de wereld en dat de mensheid dus al 10.000 generaties bestaat. Wel, van die 10.000 generaties zijn er maar
6 generaties die leven met elektriciteit,
4 die met de auto rijden en
1 die een gsm bezit.
Kortom, alle voorgaande generaties hadden een heel ander leven in een radicaal andere wereld. Nog niet zo lang geleden, waren we jagers en verzamelaars en leefden we in groepen van maximum 150 mensen.
De helft van de mensen stierf voor ze tien waren en de gemiddelde leeftijd was zo’n slordige 30 jaar.
Het is ook die wereld die onze hersenen gevormd heeft. Aan die wereld zijn we aangepast. En dankzij stress hebben we ook al die jaren overleefd.
Wat is stress nu precies?
Je bent in een stress-toestand als de eisen die aan je gesteld worden, of die je zelf stelt, het uiterste van je vragen. Je lichaam probeert zich aan te passen aan de situatie en zet een aantal processen in gang. We scheiden een hormoon af dat de bijnieren aanzet om cortisol te produceren en een half uurtje later zit dat in ons bloed. Uiteraard hebben we ook een mechanisme dat nog sneller werkt. Adrenaline laat ons onmiddellijk toe om te vechten of te vluchten.
Wat gebeurt er precies wanneer er adrenaline vrijkomt? Onze ademhaling en hartslag versnelt, net zoals de bloed-en zuurstofvoorziening. We maken energie (glucose) vrij, we zweten om af te koelen, de pupillen vergroten zodat we beter kunnen zien, ons concentratievermogen verhoogt, de bloedstollingstijd wordt korter en ons geheugen verbetert zodat we achteraf de stress-situaties beter kunnen herkennen. Een aantal levensnoodzakelijke processen worden ook eventjes stopgezet. Ons lichaam gaat er bijvoorbeeld van uit dat we ook later kunnen verteren. We gaan zelfs overgeven, het rent net iets gemakkelijker met een lege maag. We krijgen een droge mond omdat al het vocht naar het bloed gaat om onze spieren te activeren.
Onze hersenen schakelen razendsnel over naar een ‘zoek-een-oplossing-modus.’ Dan hebben we geen tijd voor een babbeltje, of een beetje small talk. Nee we zijn kortaf en geïrriteerd. We hebben geen tijd om stil te staan, en er is geen kans op enig geluksgevoel. Blijft de stresstoestand aanhouden, dan hebben we ook minder zin in seks; voortplanten doen we wel als het gevaar is geweken.
Hebben we deze stress-symptomen nog wel nodig?
Het fight or flight mechanisme is hetzelfde als duizenden jaren geleden. Ook al hoeven we door de band genomen niet te gaan rennen voor een wild beest en is de kans om in het Westen om te komen van de honger eerder klein.
Toch blijven dezelfde omgangsstrategieën in een penibele situatie werkzaam. We zitten met hartkloppingen en zweethandjes in de file. We weten dat het de volgende dag weer druk gaat zijn en toch stappen we opnieuw in de auto.
We werken tegen deadlines aan, hebben een eindeloze to do-lijst, racen van het werk, naar de kinderopvang en de drukke supermarkt en proberen de hele dag door aan alle eisen en verwachtingen tegemoet te komen. ’s Avonds thuis op de bank, zit ons lichaam nog steeds in stressmodus. Stress werkt door. Aanhoudende stress heeft slopende gevolgen.
Zijn onze hersenen en het lichaam dan wel aangepast aan het huidige leven? Zou het niet nuttiger zijn als we een ander stress-systeem hadden? Kunnen we er zelf iets aan doen?
Natuurlijk kunnen we de processen niet stoppen, maar bewustwording helpt. Weten hoe, wanneer en waarom je stresst en bij de eerste symptomen meteen op stop duwen. Voelen wat er gaande is en niet ingaan tegen het gevoel van stress. Dan wordt het alleen maar erger.
Even stilte. Je voelt je ademhaling, je hartslag. Concentreer je daarop. Maak je adem langer en dieper. En blaas uit.
Echt, het helpt…
When in doubt, breathe out